Czy słyszałaś już o insulinooporności? Ostatnio mówi się o tym zaburzeniu dość sporo, a ja dziś chciałabym podzielić się z Tobą wiedzą, dzięki której będziesz potrafiła odpowiedzieć sobie na pytanie, czy ten problem może dotyczyć również Ciebie.
Czym jest insulinooporność?
INSULINO – OPORNOŚĆ, czyli stan oporności na insulinę.
Co to znaczy?
INSULINA to hormon wytwarzany przez naszą trzustkę i do najważniejszych jej funkcji w kontekście insulinooporności należy obniżanie stężenia glukozy we krwi. Natomiast INSULINOOPORNOŚĆ to stan organizmu, w którym nasze tkanki zaczynają być oporne na działanie tego hormonu i obniżanie stężenia glukozy we krwi nie odbywa się już tak sprawnie.
Kiedy wydzielana jest insulina?
Zjadasz posiłek i poziom glukozy we krwi rośnie. Jest to proces naturalny, czyli fizjologiczny. Następnie glukoza musi zostać zagospodarowana przez nasz organizm, czyli dotrzeć do wnętrza komórek, aby dostarczyć im energię. Aby było to możliwe, potrzebujemy właśnie insuliny, która obrazowo przedstawiana jest jako klucz otwierający drzwi glukozie do komórki : ) . Stężenie insuliny roślinie więc po posiłku, aby zagospodarować glukozę i ostatecznie obniżyć jej poziom we krwi. Po wykonaniu swojej „pracy” poziom insuliny powinien się obniżyć i tak się dzieje u osoby zdrowej.
Wydzielanie insuliny przez trzustkę ściśle koreluje więc ze spożywanymi przez nas posiłkami. W dużym uproszczeniu przyjęto się mówić, że insulina wydziela się głównie po spożyciu węglowodanów (zarówno prostych, jak i złożonych), ale prawda jest taka, że stężenie insuliny roślinie również po spożyciu białka.
Insulinooporność to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, która odpowiada za regulowanie stężenia glukozy we krwi.
Insulinooporność jako etap rozwoju cukrzycy typu 2
Konsekwencją obniżonej wrażliwości komórek na działanie insuliny jest zwiększone stężenie glukozy we krwi i rozwój cukrzycy typu 2. Jednak zanim do takiej sytuacji dojdzie, nasz organizm walczy, próbując poradzić sobie z hiperglikemią, czyli zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi, doprowadzając do nadprodukcji insuliny, którą nazywamy hiperinsulinizmem. Nie wchodząc w skomplikowane procesy biochemiczne, możemy powiedzieć, że trzustka „widzi”, że coś się nie zgadza, bo stężenie glukozy nie spada, więc decyduje się na jeszcze większą produkcję insuliny.
Hiperinsulinizmem z jednej strony chroni nas przed cukrzycą, ale z drugiej może wywołać w naszym organizmie wiele niekorzystnych zmian, szczególnie jeżeli nie zostanie zdiagnozowany przez wiele lat.
Zależność pomiędzy otyłością, insulinoopornością i hiperinsulinemią [4]
Insulinooporność to wczesny etap rozwoju cukrzycy typu 2.
Wykazano, że insulinooporność rozwija się ponad 10 lat przed ujawieniem się cukrzycy typu 2. Tak jak wspomniałam powyżej, początkowo intensywna praca trzustki i wydzielanie dużych ilości insuliny pozwala utrzymać stężenie glukozy w zakresie norm, jednak po pewnym czasie ulegają zniszczeniu komórki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny, co przekłada się na zwiększenie stężenia glukozy we krwi i rozwój stanu przedcukrzycowego, a następnie cukrzycy [1].
Stężenie glukozy we krwi na czczo:
- Wynik prawidłowy: 70 – 99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/l)
- Stan przedcukrzycowy: 100 – 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l)
- Cukrzyca: ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) – wynik powtórzony dwukrotnie
Czy sam pomiar glukozy na czczo wystarczy?
Jeżeli chcemy dowiedzieć się jakie jest u nas realne zagrożenie cukrzycą, nie wystarczy wykonać pomiaru stężenia glukozy we krwi na czczo, tylko potrzebujemy również informacji jak radzi sobie w naszym organizmie również insulina.
Może bowiem dojść do sytuacji, w której uzyskamy prawidłowy wynik stężenia glukozy we krwi na czczo, ale dzieje się to kosztem bardzo wysokiego poziomu insuliny, który może przynieść naszemu organizmowi wiele działań niepożądanych.
Jeżeli oznaczymy jedynie stężenie glukozy i uzyskany wynik przekraczający normę, co najwyżej dowiemy się, że mamy już cukrzyce lub stan przedcukrzycowy. Jeżeli jednak dokonany oznaczenia również insuliny, otrzymamy pełniejszy obraz kondycji naszej gospodarki cukrowej i w razie niepokojących wyników jesteśmy stanie dużo zrobić, aby przeciwdziałać rozwojowi cukrzycy typu 2 poprzez wprowadzenie pewnych zmian w naszym stylu życia (odpowiednia dieta i aktywność fizyczna).
Pomiar stężenia glukozy na czczo we krwi nie stanowi dobrego i wystarczającego wskaźnika diagnostycznego.
Czy mam insulinooporność?
Jest pewien pakiet symptomów, które uważa się, że mogą wskazywać na to, że insulinooporność rozwinęła się w naszym organizmie i warto wykonać badania w kierunku jej diagnostyki. Należą do nich:
- Nadwaga lub otyłość (szczególnie z tkanką tłuszczową gromadzącą się w okolicy brzucha)
Tutaj muszę koniecznie dopisać, że insulinooporność stwierdza się również u osób szczupłych. Zdarzają się osoby z prawidłową masą ciała, ale stosunkową wysoką ilością tkanki tłuszczowej (tzn. fenotyp TOFI – thin outside, fat inside). Takie osoby często prezentują niski poziom aktywności fizycznej, a te dwa czynniki silnie predysponują do rozwoju insulinooporności.
- Senność po posiłku (szczególnie po posiłku większym np. obiedzie, w którym znalazła się duża ilość węglowodanów).
- Częsta ochota na słodkie
- Trudności w schudnięciu pomimo stosowania diety o obniżonej kaloryczności
- Choroby tarczycy
- Brak lub nieregularne miesiączki
- Zespół policystycznych jajników (PCOS)
- Brązowe przebarwienia na skórze w zgięciach łokci, kolan, w okolicach karku, pod piersiami
- Problemy z koncentracją i zapamiętywaniem
- Zmęczenie (utrudniony dostęp glukozy, czyli energii do komórek powoduje, że nasz organizm jest częściej zmęczony a nasza kondycja fizyczna jest gorsza)
Jak diagnozować insulinooporność?
Najczęstszą metodą diagnostyczną jest oznaczenie stężenia glukozy i insuliny na czczo. Prawidłową wartością dla glukozy jest stężenie ≤ 99mg/dl a dla insuliny według norm laboratoryjnych najczęściej wskazuje się przedział 3-25 mU/ml. Obecnie uważa się jednak, że stężenie insuliny powyżej 10 mU/ml może świadczyć o insulinooporności i powinniśmy trzymać się wartości ≤9 mU/ml.
HOMA-IR
Dysponując wynikami glukozy i insuliny na czczo możemy wyliczyć wrażliwość komórek na insulinę poprzez wskaźnik HOMA-IR. Poniżej przedstawiłam wzór, według którego możemy samodzielnie wyliczyć ten wskaźnik lub skorzystać z kalkulatora.
HOMA – IR >2 świadczy o insulinooporności. Niepokojące są jednak już wyniki >1, które mogą już świadczyć o tendencji do rozwoju tego zaburzenia. Dlatego powyżej wartości 1 warto prowadzić już zmiany w sposobie żywienia i kontrolować rozwój sytuacji.
Krzywa glukozowo -insulinowa (OGTT)
Jest to badanie na przeprowadzenie, którego należy otrzymać skierowanie od lekarza (chociaż tutaj chyba sporo zależy od laboratorium, w którym wykonasz oznaczenia).
Badanie polega na wypiciu na czczo roztworu zawierającego 75g glukozy rozpuszczonej w wodzie. Należy więc udać się wcześniej do apteki i zakupić saszetkę glukozy, która zostanie rozpuszczona w wodzie przez pielęgniarkę w miejscu, w którym będzie pobierana nasza krew. Przed wypiciem glukozy zostanie wykonane jeszcze oznaczenie stężenie glukozy we krwi za pomocą glukometru, czyli poprzez pobranie krwi z opuszka palca. Dzięki temu osoba, która pobiera nam krew, otrzyma szybką informację zwrotną czy nasza glukoza na czczo nie wskazuje już na cukrzyce, która byłaby przeciwwskazaniem do wypicie przez nas roztworu glukozy.
Jeżeli nie ma przeciwskazań wykonuje się oznaczenie glukozy na czczo z krwi żylnej, następnie należy wypić rozpuszczoną glukozę, a pobór krwi powtarzany jest po godzinie i po 2 godzinach od wypicia płynu.
Otrzymujemy więc 6 wyników, trzy dla stężenia glukozy i trzy dla stężenia insuliny à na czczo, po 1 godzinie i po 2 godzinach. Normy dla glukozy:
Stężenie glukozy we krwi po 1 godzinie
- Wynik prawidłowy < 140 mg/dl
- Stan przedcukrzycowy: 140 – 200 mg/dl
- Cukrzyca >200 mg/dl
Po 2 godzinach:
- Wynik prawidłowy< 140 mg/dl
- Nietolerancja glukozy: 140 – 200 mg/ dl
- Cukrzyca >200 mg/dl
Problem pojawia się przy interpretacji wyników insuliny, ponieważ nie ma jasno wyznaczonych norm. Najlepiej jednak, aby największy wyrzut insuliny występował godzinę po wypiciu glukozy, a po 2 godzinach, wartość ta powinna spadać i wynosić mniej niż w 1 godzinie.
Polecam jednak interpretację wyników krzywej OGTT nie wykonywać samodzielnie. Najlepiej, aby uzyskane wyniki omówił lekarz, który zlecił badanie lub dobry dietetyk kliniczny : )
Dr Małgorzata Korsar
Literatura:
- Napiórkowska L., Franek E.: Insulinooporność a stan przedcukrzycowy. Post N Med 2017; XXX(02): 84-88 http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2017/02/pnm_2017_084-088.pdf
- Szurkowska M., Szafraniec K., Gilis – Januszewska A., Szybiński Z., Huszno B.: Wskaźniki insulinooporności w badaniu populacyjnych i ich wartość predykcyjna w określeniu zespołu metabolicznego. Przegl Epidemiol 2005; 59:743- 751 http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/wskazniki-insulinoopornosci-w-badaniu-populacyjnym-i-ich-wartosc-predykcyjna-w-okresleniu-zespolu-metabolicznego?lang=pl
- Sieradzki J. Zespół metaboliczny — pojęcie, patofizjologia, diagnostyka i leczenie, Diabetologia Praktyczna 2002, tom 3, nr 4, 187–195 https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8805/7512
- https://insulinoopornosc.com/kalkulator-homa/