Olej kokosowy stał się w Polsce popularny kilka lat temu i choć wydaje się, że moda na niego ostatnio trochę przeminęła, warto krótko podsumować informacje na temat tego produktu, aby wiedzieć, czy warto włączyć go naszej diety, czy lepiej unikać.
Czym jest olej kokosowy
Na półkach sklepowych znajdziemy szeroki asortyment produktów z kokosa. W składzie mleczka, śmietany czy musu kokosowego znajdziemy przede wszystkim miąższ z kokosa, który zawiera „jedynie” ok. 30% tłuszczów i jednocześnie stanowi źródło m.in. błonnika, magnezu, potasu, czy żelaza. Natomiast olej kokosowy to tłuszcz roślinny, który otrzymuje się poprzez tłoczenie miąższu kokosa i składa się w 100% z tłuszczu i oprócz tego nie znajdziemy w nim żadnych składników mineralnych czy witamin. 
Olej kokosowy jako źródło nasyconych kwasów tłuszczowy
Olej kokosowy charakteryzuje się bardzo wysoką zawartością tłuszczów nasyconych (NKT), a w temperaturze pokojowej ma konsystencję stałą. Odróżnia go to od pozostałych olejów roślinnych, którym przypisuje się właściwości prozdrowotne.
Niestety NKT są najsilniejszym czynnikiem żywieniowym zwiększającym stężenie „złego” cholesterolu LDL i tym samym przyczyniającym się do rozwoju chorób sercowo – naczyniowych, które stanowią najczęstszą przyczynę śmierci w Polsce. Potwierdza to Polskie Towarzystwo Kardiologiczne [1], jednak podobne stanowisko prezentuje Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, które opublikowało oficjalne swoje stanowisko dotyczące oleju koksowego. W ich opinii, ze względu na to, że olej kokosowy podnosi poziom cholesterolu LDL, a jednocześnie brakuje znanych efektów równoważących niekorzystnego jego działanie, odgradza się jego stosowanie w codziennej diecie.
Spożycie oleju kokosowego istotnie zwiększa poziom „złego” cholesterolu LDL.
Olej kokosowy jako źródło średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych
Skąd wzięło się więc przekonanie o prozdrowotnych właściwościach oleju kokosowego? Wśród NKT w oleju kokosowych znajdziemy również kwas laurynowy, który według niektórych klasyfikacji jest zaliczany do średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT). Niestety, pomimo że kwas laurynowy posiada udowodnione właściwości m.in. przeciwbakteryjne, to nie zachowuje się w naszym organizmie jak typowy tłuszcz MCT. Nie możemy więc postawić znaku równości pomiędzy olejem kokosowym a MCT i tym samym przypisać prozdrowotnych właściwości olejowi kokosowemu. Oczywiście, w oleju kokosowym znajdują się typowe tłuszcze MCT, jednak stanowią one zdecydowaną mniejszość na poziomie 13-15%.
Nie możemy postawić znaku równości pomiędzy olejem kokosowym a MCT i tym samym przypisać prozdrowotnych właściwości olejowi kokosowemu.
Skąd moda na olej kokosowy?
Analiza stanu zdrowia społeczeństw, w których odnotowano wysokie spożycie produktów z kokosa, wskazała, że populacje te charakteryzują się bardzo niskim wskaźnikiem zachorowalności na choroby układu krążenia. Wyciągnięto więc wniosek, że olej kokosowy, pomimo obecności NKT nie przyczynia się do zwiększania zachorowalności na tą jednostkę chorobową i wykorzystano ten argument do działań marketingowych, których celem, jak możemy się domyślić, miała być zwiększona produkcja i sprzedaż tego produktu. Prawda jednak jest taka, że szczegółowa analiza sposobu żywienia tych społeczeństw wykazała, że kokos faktycznie stanowi dla nich istotne źródło tłuszczu (kokos, a nie olej kokosowy), jednak oprócz tego ich dieta obfituje w dużą ilość owoców, warzyw, ryb i jednocześnie jest dietą z niską podażą cukru i produktów wysoko przetworzonych, co charakteryzuje typową dietę zachodnią.
Olej kokosowy nie jest źródłem cholesterolu
Wśród zwolenników oleju kokosowego słychać również ciekawy argument popierający spożycie tego tłuszczu, ze względu na brak w nim cholesterolu. To prawda, tutaj nie ma o czym dyskutować. Warto jednak pamiętać, że żaden olej roślinny nie dostarcza cholesterolu, a jego źródłem są jedynie produkty odzwierzęce.
Olej kokosowy nie zmniejsza masy ciała
Jedz olej to schudniesz! To kolejny argument popierający spożycie oleju kokosowego – niestety nieprawdziwy. Co prawda istnieją pewne badania, które takie właściwości przypisują olejom MCT, pamiętajmy jednak, że w oleju kokosowym występują one w mniejszości. Potwierdzono jednak, że olej kokosowy może bardziej tłumić głód i zapewnić dłuższe uczucie sytości niż np. oliwa z oliwek, co w dłuższej perspektywie teoretycznie mogłoby pomóc zredukować masę ciała [2].
Olej kokosowy do smażenia
Czy olej kokosowy nadaje się do smażenia? Tak. Czy jest to dobry wybór? Według mnie, nie : )
Ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych olej kokosowy charakteryzuje się lepszą stabilnością niż większość olejów roślinnych. Jednak udowodniony negatywny wpływ oleju kokosowego na profil lipidowy, powinien raczej skłonić nas to wyboru oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego do smażenia.
Wyniki badań porównujących olej kokosowy i masło nieśmiało wskazują jakoby to olej kokosowy był lepszym wyborem. Jednak co ważne w badaniach tych nie analizowano obu tłuszczów pod kątem przydatności do smażenia, a jedynie ich wpływu na profil lipidowy [3,4].
Oliwa z oliwek jest lepszym wyborem niż olej kokosowy.
Olej kokosowy, jeść czy nie?
Podsumowując, jeżeli lubimy smak kokosa, spożycie niewielkich ilości oleju kokosowego od czasu do czasu nie powinno stanowić większego problemu dla naszego zdrowia. Polecam jednak częściej sięgać po inne oleje roślinne, a smak kokosa zapewnić sobie poprzez wybór wiórek, płatków lub mąki kokosowej. Ciekawym produktem jest również woda kokosowa, która uważana jest za napój izotoniczny, ponieważ wykazuje dobre właściwości nawadniające.
dr Małgorzata Korsar
Literatura:
- Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe, Rok publikacji wytycznych: 2019
- Flávia Xavier Valente, Flávia Galvão Cândido, Lílian Lelis Lopes, Desirrê Morais Dias, Samantha Dalbosco Lins Carvalho, Patrícia Feliciano Pereira, Josefina Bressan: Effects of coconut oil consumption on energy metabolism, cardiometabolic risk markers, and appetitive responses in women with excess body fat 2018 Eur J Nutr Jun;57(4).
- Cox C, Sutherland W, Mann J, et al.: Effects of dietary coconut oil, butter and safflower oil on plasma lipids, lipoproteins and lathosterol levels. Eur J Clin Nutr. 1998
- Nithya Neelakantan, Jowy Yi Hoong Seah, Rob M. van Dam: The Effect of Coconut Oil Consumption on Cardiovascular Risk Factors March 10, 2020– Volume 141, Issue 10
- Laurence Eyres, Michael F. Eyres, Alexandra Chisholm, Rachel C. Brown: Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans, Nutr Rev. 2016 Apr; 74(4): 267–280.